آرتریت روماتوئید یا روماتیسم بیماری است که مفاصل را تحت تاثیر قرار داده و باعث التهاب و درد می‌شود. در این مطلب از مجله داروخانه اندرزگو شما را با این بیماری خود ایمن بیشتر آشنا خواهیم کرد.
روماتیسم چیست؟
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمن است که موجب درد و التهاب مفاصل شده و ممکن است همه بدن را تحت تاثیر قرار دهد. آسیب مفصلی که بر اثر روماتیسم به وجود می‌آید، اغلب در هر دو طرف بدن ایجاد می‌شود. یعنی اگر مفصلی در یکی از بازو یا پاهای شما تحت تاثیر آرتریت روماتوئید قرار بگیرد، همان مفصل در بازو یا پای دیگر هم درگیر می‌شود. از همین طریق پزشکان روماتیسم را از سایر اشکال آرتریت مثل استئوآرتریت تشخیص می‌دهند. اگر آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان نتیجه بهتری خواهد داشت.
علائم روماتیسم مفصلی
بیش از ۲۰۰ نوع روماتیسم وجود دارد که یکی از آنها روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید است. علائم این بیماری اغلب روی مفاصل دست، مچ دست و زانو تاثیر می‌گذارد اما می‌تواند بافت‌ها و اندام‌های سراسر بدن مثل ریه، قلب و چشم را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم و نشانه‌های ابتلا به روماتیسم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد در بیش از یک مفصل
- سفتی در بیش از یک مفصل
- حساسیت و تورم در بیش از یک مفصل
- علائم مشترک و یکسان در هر دو طرف بدن
- از دست دادن عملکرد مفصل و تغییر شکل
- خستگی
- تب با درجه پایین
- از دست دادن اشتها
- ضعف
علائم ذکر شده می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
انواع بیماری های روماتیسمی چیست؟
۱- اختلالات روماتیسمی : دردهای مزمن و متناوب (از جمله درد مفاصل دستها و پاها ، گردن و کمر) به علت بیماریهای عفونی ایجاد می شوند. مانند بیماری لایم (در آمریکا شایع است). کوکسیدیومیکوز یا تب دره (در غرب ایالات متحده) و چیکونگونیا در هند ، آفریقا و آمریکای جنوبی ، علت گرفتاری و تورم مفصل یا آرتریت در این گونه بیماری های عفونی در واقع واکنش بدن نسبت به عامل عفونی است و مهمترین بیماری این گروه که در ایران کاملاً شناخته شده و شایع است آرتریت بعد از گلو درد چرکی نوع استرپتوکوکی است که ” تب روماتیسمی” نامیده می شود.
۲- التهاب مفصل روماتیسمی یا آرتریت روماتوئید یا Rheumatoid arthritis :
آرتریت روماتوئید یک اختلال التهابی مزمن است که می تواند چندین مثل یک فرد را درگیر کند. در برخی از افراد ، این بیماری می تواند به هر قسمت از بدن که بافت همبند دارد حمله کند ، مثلا به پوست ، چشم ها ، ریه ها ، قلب و رگ های خونی آسیب برساند.
آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است و زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن بافت های سالم را بیگانه می پندارند و به آنها حمله می کند و میخواهد آنها را از بین ببرد. .
بر خلاف استئوآرتریت، یا آرتروز که در اثر ساییده شدن مفصل و افزایش سن به وجود می آید ، آرتریت روماتوئید باعث التهاب و تورم دردناک مفاصل می شود و در نهایت می تواند منجر به تخریب مفاصل و تغییر شکل مفصلی شود. همچنانکه قبلا گفتیم آرتریت روماتوئید علاوه بر مفاصل ، می تواند به سایر قسمت های بدن آسیب برساند.آرتریت روماتوئید شدید می تواند باعث ناتوانی های جسمی شود.
علت آرتریت روماتوئید
تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهد. همان‌طور که گفتیم روماتیسم نوعی اختلال خود ایمن است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم بدن به وجود می‌آید. با این حال علت این بیماری هنوز شناخته شده نیست. اگر شما مبتلا به آرتریت روماتوئید هستید، سیستم ایمنی بدن شما به عنوان بخشی از روند بیماری، آنتی بادی‌ها را به پوشش مفاصل می‌فرستد.
این آنتی بادی‌ها به بافت‌های پوشاننده مفاصل شما حمله کرده و باعث می‌شوند که سلول‌های سینوویال تقسیم شده و باعث التهاب شوند. طی این فرآیند مواد شیمیایی آزاد می‌شوند که می‌توانند به استخوان‌ها، غضروف‌ها، تاندون‌ها و رباط‌های مجاور آنها آسیب برسانند. اگر آرتریت روماتوئید درمان نشود، مفصل آسیب دیده، شکل و فرم طبیعی خود را از دست می‌دهد و در نتیجه از بین می‌رود.
عوامل خطر یا ریسک فاکتور Risk Factor
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند عبارتند از:
۱- جنسیت : زنان بیشتر از مردان به آرتریت روماتوئید مبتلا می شوند.
۲- سن: آرتریت روماتوئید می تواند در هر سنی رخ دهد ، اما بیشتر در سنین میانسالی شروع می شود.
۳- سابقه خانوادگی : اگر یکی از اعضای خانواده به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد ، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در افراد دیگر خانواده افزایش یابد.
۴- سیگار کشیدن : سیگار کشیدن خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهد ، به خصوص اگر بیمار دارای استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری باشید.همچنین به نظر می رسد در افرادی که سیگار می‌کشند بیماری شدت بیشتری دارد.
۵- اضافه وزن : افرادی که دارای اضافه وزن هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار دارند.
روش تشخیص آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
احتمالا چندین آزمایش مختلف باید انجام شود تا پزشک به طور دقیق قادر به تشخیص آرتریت روماتوئید شود. ابتدا پزشک در مورد علائم و سابقه بیماریهای فرد سوال خواهد کرد. همچنین معاینه فیزیکی از مفاصل انجام خواهد شد که شامل موارد زیر است:
- بررسی تورم و قرمزی (در صورت وجود)
- بررسی عملکرد مفصل و دامنه حرکتی
- لمس مفاصل آسیب دیده برای بررسی گرما و حساسیت
- چک کردن ندول‌های پوستی
- تست رفلکس و قدرت عضلانی
جهت تشخیص روماتیسم شما باید به متخصص روماتولوژیست مراجعه نمایید. آزمایش خون و تصویربرداری (سونوگرافی یا ام آر آی) هم برای اطمینان بیشتر باید صورت گیرد. آزمایش‌ها هم آسیب مفصلی و هم میزان شدت آن را می‌توانند نشان دهند.
آزمایش خون برای آرتریت روماتوئید
انواع مختلفی از آزمایش خون وجود دارد که به روماتولوژیست کمک می‌کند تا تشخیص دهد که فرد روماتیسم مفصلی دارد یا نه. این تست‌ها یا آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش فاکتور روماتوئید: سطوح بالای فاکتور روماتوئید با بیماریهای خودایمنی به ویژه آرتریت روماتوئید مرتبط است.
- تست آنتی بادی ضد سیترولین: این آزمایش به دنبال آنتی بادی مرتبط با آرتریت روماتوئید می‌گردد.
- آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای: سیستم ایمنی بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا آنتی بادی برای هسته سلول‌ها تولید می‌کند یا خیر.
- سرعت رسوب گلبول قرمز: میزان التهاب در بدن را نشان می‌دهد.
- آزمایش CRP یا پروتئین واکنشی C: یک عفونت شدید یا التهاب قابل توجه در هر نقطه از بدن می‌تواند کبد شما را تحریک کند تا پروتئین C-reactive بسازد. سطوح بالای این نشانگر التهابی با روماتیسم مفصلی مرتبط است.
درمان روماتیسم مفصلی
متاسفانه هیچ درمانی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد اما به کمک راهکارهایی می‌توان این بیماری را کنترل کرد و احتمال آسیب را به حداقل رساند. در واقع این راهکارها می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند. درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مصرف دارو
- درمان‌های خانگی
- تغییر در رژیم غذایی
- انجام بعضی از ورزش‌های مخصوص
انواع مختلفی از داروها برای آرتریت روماتوئید تجویز می‌شوند که بعضی از آنها می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. برخی دیگر نیز آسیب‌هایی که ممکن است به مفصل وارد شود، محدود می‌کنند. داروهای بدون نسخه برای کاهش درد و التهاب شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- کورتیکواستروئیدها
- استامینوفن (فقط درد را کاهش می‌دهد و روی التهاب تاثیری ندارد)
داروهای زیر به کاهش آسیب‌هایی که ممکن است آرتریت روماتوئید به بدن شما وارد کند، کمک می‌کنند:
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری: با مسدود کردن پاسخ سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند. در این صورت پیشرفت بیماری کندتر خواهد شد.
- داروهای بیولوژیک: به جای مسدود کردن کل پاسخ سیستم ایمنی بدن پاسخی هدفمند به التهاب ارائه می‌دهند.
- مهارکننده‌های جانوس کیناز : زیر مجموعه داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری هستند که برخی از پاسخ‌های ایمنی را مسدود می‌کنند.
درمان‌های خانگی برای روماتیسم
برای درمان آرتریت روماتوئید، راهکارهای زیر تاثیرگذار هستند:
ورزش
ورزش‌هایی که طی آنها ضربات زیادی وارد نمی‌شود می‌توانند به بهبود دامنه حرکتی مفاصل و افزایش تحرک کمک کنند.همچنین ورزش می‌تواند عضلات را تقویت کرده و از فشار روی مفاصل بکاهد. یوگا ورزشی است که روی انعطاف‌پذیری بدن کار می‌کند و برای افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی مناسب به نظر می‌رسد.
استراحت کافی
به ویژه وقتی بیماری شدت می‌یابد، فرد به استراحت بیشتری نیاز دارد. خواب کافی به کاهش التهاب، درد و خستگی کمک می‌کند.
کمپرس سرد یا گرم
کمپرس سرد می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین ممکن است در برابر اسپاسم عضلانی موثر باشد. کمپرس گرم نیز برای رفع سفتی مفاصل مفید است.
تجهیزات ارتوپدی
از تجهیزات ارتوپدی مثل آتل می‌توانید برای تسکین روماتیسم استفاه کنید. آتل مفاصل را ثابت نگه داشته و به آنها استراحت می‌دهد. در این صورت ممکن است به کاهش التهاب کمک شود. بعضی از افراد ممکن است به عصا نیز احتیاج داشته باشند.
رژیم غذایی مناسب برای افراد روماتیسمی
رژیم غذایی ضد التهابی برای بهبود آرتریت روماتوئید می‌تواند بسیار مناسب باشد. این غذاها شامل غذاهایی هستند که سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ بوده و التهاب را کم می‌کنند. مثل:
- ماهی‌های چرب مثل سالمون، تن، شاه‌ماهی
- دانه چیا
- گردو
- دانه کتان
آنتی اکسیدان‌هایی مانندویتامین‌های A، C و E و ماده معدنی سلنیوم نیز ممکن است به کاهش التهاب کمک کنند. غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان‌ها عبارتند از:
- انواع توت
- شکلات تلخ
- اسفناج
- لوبیا قرمز
- کنگر فرنگی
خوردن فیبر زیاد نیز مهم است . غلات کامل و سبزیجات هم نباید فراموش شوند.
غذاهای حاوی فلاونوئید نیز برای مقابله با التهاب در بدن موثر هستند. مثل:
- محصولات سویا
- انواع توت
- چای سبز
- کلم بروکلی
- انگور
از خوردن غذاهایی که کربوهیدرات فرآوری شده یا چربی‌های ترانس یا اشباع دارند نیز باید جلوگیری شود.
تفاوت بین آرتریت روماتوئید و آرتروز
افراد مبتلا به آرتروز مانند اشخاص مبتلا به آرتریت روماتوئید می‌توانند با درد و سفتی مفاصل به هنگام حرکت مواجه باشند. مبتلایان به آرتروز ممکن است بعد از فعالیت طولانی مدت دچار تورم مفاصل شوند. اما در این بیماری التهاب قابل توجه نیست و منجر به قرمزی مفاصل آسیب‌دیده نمی‌شود. آرتروز یک بیماری خود ایمن نیست و به ساییدگی و پارگی طبیعی مفاصل با افزایش سن مربوط می‌شود. یعنی بیشتر در افراد مسن وجود دارد. البته گاهی در جوانان به ویژه ورزشکاران نیز ممکن است ایجاد شود. آسیب مفصلی مرتبط با روماتیسم ناشی از سایش و پارگی طبیعی نیست بلکه ناشی از حمله خود بدن به مفاصل است.
آیا روماتیسم ارثی است؟
نمی‌توان آرتریت روماتوئید را یک بیماری ارثی دانست اما در بعضی از خانواده‌ها دیده می‌شود. علت این مسئله ممکن است به عوامل محیطی، ژنتیکی یا ترکیبی از هردوی آنها مربوط باشد. اگر در اعضای خانواده خود کسی را دارید که روماتیسم دارد، در صورت مشاهده هر نوع علائم مشکوک در خود فورا به پزشک مراجعه کنید. داشتن سابقه خانوادگی آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد و تشخیص زودهنگام در جلوگیری از پیشرفت بیماری می‌تواند بسیار موثر باشد.
کلام پایانی
در این مطلب هر آنچه لازم بود در مورد روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید بدانید برایتان شرح دادیم. به ویژه اگر در خانواده خود فردی را دارید که به این بیماری مبتلا باشد، هشیار باشید و در صورت مشاهده علائمی که معرفی کردیم، فورا به پزشک ارتوپد مراجعه کنید.
