تیروئید شما هورمونهایی را ایجاد و تولید میکند که در بسیاری از سیستمهای مختلف بدن شما نقش دارند. اختلالات تیروئید بسیار شایع هستند و عمدتاً در زنان رخ میدهد. اگرچه همه افراد از جمله مردان، نوجوانان، کودکان و نوزادان نیز میتوانند به این بیماری مبتلا شوند. از هر ۲۰ نفر یک نفر دارای نوعی اختلال تیروئید است که ممکن است موقت یا دائمی باشد.
زمانی که این غده هورمونهای مهم خود را بیش از حد یا خیلی کم تولید کند، به نوعی از بیماری تیروئید رنج خواهید برد. انواع مختلفی از بیماری مرتبط با این غده از جمله پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو وجود دارد.
به دلیل اهمیت این غده در بدن، در بسیاری از کشورها، ماه ژانویه، به عنوان ماه آگاهی درباره تیروئید و مشکلات مرتبط با آن نامگذاری شده است.
در این نوشته سعی داریم تا شما را با نقش مهم غده تیروئید، بیماری های مرتبط با آن و نحوه مراقبت از سلامت آن آشنا کنیم.
تیروئید چیست؟
غده تیروئید در جلوی گردن شما در موقعیتی درست زیر سیب گلو قرار دارد. این غده از دو لوب راست و لوب چپ، هر کدام به اندازه یک آلو که از وسط نصف شده، تشکیل شده است. این دو لوب توسط یک پل کوچک از بافت تیروئید به نام ایستموس به هم متصل میشوند. دو لوب در دو طرف نای شما قرار دارند. شما در سرتاسر بدن خود غددی دارید. این غدد موادی را ایجاد و آزاد میکنند که به بدن شما در انجام کاری خاص کمک میکند. تیروئید هورمونهایی میسازد که به کنترل بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن کمک میکنند.
وظیفه این غده در بدن چیست؟
تیروئید، وظیفه مهمی در بدن دارد. وظیفه آن ترشح و کنترل هورمونهای تیروئیدی است که متابولیسم را کنترل میکنند. متابولیسم فرآیندی است که در آن غذایی که وارد بدن خود میکنید به انرژی تبدیل میشود. این انرژی در کل بدن استفاده میشود تا بسیاری از سیستمهای بدن به درستی کار کنند.
تیروئید متابولیسم را با چند هورمون خاص کنترل میکند. این هورمونها T4 (تیروکسین، حاوی چهار اتم یدید) و T3 (تری یدوتیرونین، حاوی سه اتم یدید) هستند. این دو هورمون به سلولهای بدن میگویند که چقدر انرژی مصرف کنند. وقتی این غده به درستی کار کند، مقدار مناسبی از هورمونها را حفظ میکند تا متابولیسم شما با سرعت مناسب کار کند.
همه این عملکردها توسط غده هیپوفیز نظارت میشود. غده هیپوفیز که در مرکز جمجمه، زیر مغز قرار دارد، میزان هورمونهای تیروئید را در جریان خون نظارت و کنترل میکند. زمانی که غده هیپوفیز کمبود هورمونهای تیروئید یا سطح بالایی از هورمونها را در بدن شما احساس کند، مقدار آن را با هورمون خود تنظیم میکند. نام این هورمون محرک تیروئید (TSH) است.
بیماری تیروئید چیست؟
بیماری تیروئید یک اصطلاح کلی برای شرایط پزشکی است که این غده را از تولید مقدار مناسب هورمون باز می دارد. این غده معمولاً هورمونهایی تولید و عملکرد طبیعی بدن را حفظ میکند. وقتی بیش از حد هورمون تولید شود، بدن خیلی سریع انرژی مصرف میکند. به این حالت پرکاری تیروئید می گویند. استفاده سریع از انرژی میتواند ضربان قلب را تندتر کند. همچنین بدون تلاش باعث کاهش وزن و حتی ایجاد احساس عصبی در شما میشود.
از طرف دیگر، این غده میتواند هورمون بسیار کمی تولید کند. به این وضعیت کم کاری تیروئید می گویند. وقتی هورمون تیروئید در بدن شما بسیار کم است، ممکن است باعث خستگی شما شود. ممکن است اضافه وزن کنید و حتی نتوانید دمای سرد را تحمل کنید.
این دو اختلال اصلی میتوانند ناشی از شرایط مختلفی باشند. آنها همچنین میتوانند از طریق خانواده و به شکل ارثی و ژنتیکی منتقل شوند.
چه کسانی به بیماری تیروئید مبتلا میشوند؟
این نوع بیماری میتواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. مردان، زنان، نوزادان، نوجوانان و سالمندان همگی در معرض ابتلا به آن قرار دارند. ممکن است در بدو تولد این مشکل وجود داشته باشد و با افزایش سن اغلب بعد از یائسگی در زنان، خود را نشان بدهد.
بیماری تیروئید بسیار شایع است، به طوری که حدود ۲۰ میلیون نفر در ایالات متحده به نوعی اختلال تیروئید مبتلا هستند. احتمال ابتلای یک زن به بیماری تیروئید تقریباً پنج تا هشت برابر بیشتر از یک مرد است.
ریسک فاکتورهای زیر نیز در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار هستند:
- افراد با سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- افراد با بیماری های زمینهای مانند کم خونی خطرناک، دیابت نوع ۱، نارسایی اولیه آدرنال، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم شوگرن و سندرم ترنر
- استفاده از داروهای حاوی ید (آمیودارون)
- افراد بالای ۶۰ سال به خصوص زنان
- قبلاً برای یک بیماری تیروئید یا سرطان در معرض تیروئیدکتومی یا پرتودرمانی قرار داشتهاند
عوامل موثر در این بیماریها
دو نوع اصلی بیماری تیروئید کم کاری و پرکاری تیروئید هستند. هر دو بیماری میتوانند ناشی از بیماریهای دیگری باشند که بر عملکرد این غده تأثیر میگذارند.
شرایطی که میتواند باعث کم کاری تیروئید شود عبارتند از:
- تیروئیدیت: این وضعیت التهاب (تورم) غده تیروئید است. تیروئیدیت میتواند میزان هورمونهایی را که این غده در بدن تولید میکند کاهش دهد.
- هاشیموتو تیروئیدیت: یک بیماری بدون درد و خود ایمنی است که در آن سلولهای بدن به تیروئید حمله کرده و به آن آسیب میرسانند. این یک بیماری ارثی است.
- تیروئیدیت پس از زایمان: این وضعیت در ۵ تا ۹ درصد از زنان پس از زایمان رخ میدهد. معمولاً یک وضعیت موقتی است.
- کمبود ید: تیروئید از ید برای تولید هورمون استفاده میکند. کمبود ید مشکلی است که چندین میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد.
- گاهی اوقات، غده تیروئید از بدو تولد به درستی کار نمیکند. این مشکل از هر ۴۰۰۰ نوزاد ۱ نفر را تحت تاثیر قرار میدهد. اگر کودک درمان نشود، ممکن است در آینده دچار مشکلات جسمی و روحی شود. به همه نوزادان در بیمارستان آزمایش خون غربالگری داده میشود تا عملکرد این غده در آنها بررسی شود.
شرایطی که میتواند باعث پرکاری تیروئید شود عبارتند از:
- بیماری گریوز: در این شرایط ممکن است کل غده بیش از حد فعال باشد و هورمون بیش از حد تولید کند. به این مشکل گواتر سمی منتشر نیز میگویند.
- ندولها: پرکاری تیروئید میتواند ناشی از گره هایی باشد که بیش از حد در آن فعال هستند. یک ندول منفرد ندول تیروئید با عملکرد مستقل سمی نامیده میشود، در حالی که غدهای با چندین گره، گواتر سمی چند ندولار نامیده میشود.
- تیروئیدیت: این اختلال میتواند دردناک باشد یا اصلا احساس نشود. در تیروئیدیت، غده هورمونهایی را آزاد میکند که در آنجا ذخیره شدهاند. این میتواند برای چند هفته یا چند ماه ادامه یابد.
- ید بیش از حد: هنگامی که شما بیش از حد ید در بدن خود دارید، این غده بیش از نیاز خود هورمون تولید میکند. ید بیش از حد را میتوان در برخی داروها (آمیودارون، یک داروی قلب) و شربتهای سرفه یافت.
چه علائم رایجی ممکن است در بیماری تیروئید رخ دهد؟
در صورت ابتلا به این بیماریها، علائم مختلفی وجود دارد که میتوانید آنها را تجربه کنید. متأسفانه، علائم آنها اغلب بسیار شبیه به علائم سایر شرایط پزشکی و مراحل زندگی است. این میتواند تشخیص اینکه آیا علائم شما به مشکل تیروئید مربوط میشود یا چیز دیگری را دشوار میکند.
در بیشتر موارد، علائم بیماریهای این غده را میتوان به دو گروه تقسیم کرد:
علائم پرکاری تیروئید میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تجربه اضطراب، تحریک پذیری و عصبی بودن
- خواب نامناسب
- کاهش وزن
- غده تیروئید بزرگ یا گواتر
- ضعف عضلانی و لرزش
- تجربه قاعدگی نامنظم یا توقف چرخه قاعدگی
- احساس حساسیت به گرما
- مشکلات بینایی یا سوزش چشم
علائم تیروئید کم کار میتواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس خستگی
- افزایش وزن
- فراموشی
- قاعدگی های مکرر و سنگین
- موهای خشک و زبر
- صدای خشن
- عدم تحمل سرما
آیا مشکلات تیروئید باعث ریزش موهایم میشود؟
ریزش مو یکی از علائم مشکلات این غده، به ویژه کم کاری تیروئید است. اگر شروع به تجربه ریزش مو کردید و در مورد آن نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید.
آیا مشکلات تیروئید میتواند باعث تشنج شود؟
در بیشتر موارد، این مشکلات باعث تشنج نمیشود. با این حال، اگر موارد بسیار شدید کم کاری این غده را دارید که تشخیص یا درمان نشده است، خطر ابتلا به سدیم سرم پایین افزایش مییابد. این میتواند منجر به تشنج شود.
مواد مغذی برای سلامت غده تیروئید
علاوه بر ید، برخی ویتامینها و موادمعدنی دیگر نیز وجود دارد که ممکن است لازم باشد رژیم غذایی منظم خود را بگنجانید یا به عنوان مکمل مصرف کنید.
- ویتامین A: این ویتامین اغلب با بینایی خوب و پوست و دندانهای سالم مرتبط است، اما در متابولیسم هورمون این غده نیز نقش دارد.
- ویتامین D: تحقیقات نشان میدهد که کم کاری تیروئید اغلب با کمبود ویتامین D همراه است. مکملهای ویتامین D یا مولتی ویتامین های حاوی ویتامین D ممکن است مناسب باشند.
- سلنیوم: سلنیوم یک ماده معدنی ضروری است که چندین عملکرد مهم از جمله متابولیسم هورمونهای این غده را در بدن ایفا میکند. حفظ سطح طبیعی سلنیوم در بدن نیز برای کمک به پیشگیری از بیماریهای مرتبط با این غده کلیدی است.
- فلز روی: کمبود زینک میتواند بر عملکرد این غده تأثیر منفی بگذارد.
- آهن: سطح کافی آهن نیز برای سلامت تیروئید حیاتی است. مانند سلنیوم و روی، آهن به بدن کمک میکند تا هورمون T4 غیر فعال را به هورمون T3 فعال تبدیل کند.
مصرف چه خوراکیهایی برای سلامتی این غده توصیه میشود؟
برخی از بهترین منابع غذایی ویتامین ها و مواد معدنی برای تیروئید شامل بسیاری از اقلام رایج موجود در اکثر رژیمهای غذایی است. چنین فهرستی باید با غذاهای غنی از ید شروع شود. از جمله آنها عبارتند از:
- ماهی و غذای دریایی: ماهی تن و سایر انواع ماهی میتوانند منابع خوبی از ید باشند زیرا به طور طبیعی ید را در آب دریا حفظ میکنند.
- محصولات لبنی مانند شیر، پنیر یا ماست: برای جلوگیری از خطرات سلامتی مرتبط با مصرف بیش از حد چربیهای اشباع شده، از محصولات کم چرب استفاده کنید.
- زرده تخم مرغ: حاوی بیشتر ید موجود در تخم مرغ است. تخم مرغ همچنین منبع خوبی از ویتامین های A و D و همچنین سلنیوم است.
- لوبیا لیما که منبع خوبی از منیزیم و فیبر نیز هست.
- نمک ید دار: اما به خاطر داشته باشید که نمک زیاد (سدیم) ممکن است منجر به افزایش فشار خون و احتباس مایعات در بدن شود.
- جلبک دریایی: یکی از بهترین منابع ید است. سه نوع جلبک دریایی کلپ کامبو، واکامه و نوری به ویژه منابع ید خوبی هستند.
برای دریافت سایر ویتامینهای مفید برای تیروئید، مطمئن شوید که رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج است که منبع ویتامین A و آهن است.
سایر منابع غذایی خوب آهن شامل صدف، گوشت قرمز و حبوبات است که سرشار از سلنیوم نیز هستند.
مکملها و تیروئید
در حالی که اکثر متخصصان تغذیه توصیه می کنند که مواد مغذی مهم خود را از غذا به جای مکمل ها دریافت کنید، مصرف ویتامین ها و مواد معدنی کلیدی به شکل قرص ممکن است به ویژه مفید باشد اگر رژیم غذایی شما این مواد مغذی را تامین نکند.
علاوه بر مولتی ویتامینهای سنتی یا ویتامینها و مکملهای تک موردی، ممکن است محصولاتی را مشاهده کنید که ادعا میکنند برای پشتیبانی تیروئید ایده آل هستند.
این مکملهای ویتامین و مواد معدنی ممکن است راه های مناسبی برای دریافت مواد مغذی کلیدی کافی باشد. اما بسیاری از آنها با مکملهای گیاهی مانند آشواگاندا نیز عرضه میشوند.
البته توجه به این نکته بسیار مهم است که قبل از مصرف هر مکمل یا ویتامینی با پزشک خود صحبت کنید و از مصرف خودسرانه آن بپرهیزید.
