در دنیای امروز، داروهای بسیار زیادی برای درمان انواع بیماریها و بهبود وضعیت سلامتی انسانها وجود دارد. بسیاری از بیماریهایی که در گذشته درمانی برای آنها وجود نداشت، به لطف اثربخشی این داروها و پیشرفت دانش، درمان میشوند. با وجود اینکه این خبر بسیار دلگرم کننده است، اما عدم توجه به تداخلاتی که مصرف برخی از این داروها به طور همزمان دارد، مخاطراتی برای سلامتی ایجاد خواهند کرد.
امروز بیش از هر زمان دیگری فرصتهایی برای یادگیری در مورد سلامتی و مراقبت بهتر از خود وجود دارد. همچنین مهمتر از همیشه است که در مورد داروهایی که مصرف میکنید، بدانید. اگر چندین داروی مختلف مصرف میکنید، به بیش از یک پزشک مراجعه میکنید یا شرایط سلامت خاصی دارید، شما و پزشکانتان باید از تمام داروهایی که مصرف میکنید، آگاه باشید. انجام این کار به شما کمک میکند تا از مشکلات احتمالی مانند تداخلات دارویی جلوگیری کنید.
تداخل دارویی چیست؟
تداخلات دارویی شامل ترکیب یک دارو با سایر موادی است که اثر دارو را بر بدن تغییر میدهد. این موضوع ممکن است اثربخشی داروی شما را کم کند، عوارض جانبی غیرمنتظرهای ایجاد کند یا عملکرد یک داروی خاص را افزایش دهد. برخی از تداخلات دارویی حتی میتواند برای شما کشنده باشد. خواندن برچسب، هر بار که از یک داروی بدون نسخه یا با نسخه استفاده میکنید و وقت گذاشتن برای اطلاع از تداخلات دارویی ممکن است برای سلامتی شما حیاتی باشد. شما میتوانید خطر تداخلات دارویی و عوارض جانبی بالقوه مضر را با کمی دانش و عقل سلیم کاهش دهید.
انواع تداخل دارویی
تداخلات دارویی به سه دسته کلی تقسیم میشود:
- تداخلات دارو-دارو: زمانی رخ میدهد که دو یا چند دارو با یکدیگر واکنش نشان دهند. این تداخل دارویی ممکن است باعث شود که شما یک عارضه جانبی غیرمنتظره را تجربه کنید. برای مثال، مخلوط کردن دارویی که برای کمک به خواب مصرف میکنید (یک آرامبخش) و دارویی که برای آلرژی مصرف میکنید (آنتی هیستامین) میتواند واکنشهای شما را مختل و رانندگی یا کار با ماشینآلات را خطرناک کند.
- تداخلات دارو-غذا/نوشیدنی: از واکنش داروها با غذاها یا نوشیدنیها ناشی میشود. به عنوان مثال، مخلوط کردن الکل با برخی داروها ممکن است باعث احساس خستگی یا کاهش واکنش شما شود.
- تداخلات دارویی-شرایط سلامتی: ممکن است زمانی رخ دهد که یک وضعیت پزشکی موجود، داروهای خاصی را به طور بالقوه مضر کند. به عنوان مثال، اگر فشار خون بالا دارید، در صورت مصرف داروهای ضد احتقان بینی، ممکن است یک واکنش ناخواسته را تجربه کنید.
سایر عوامل در تداخلات دارویی
در حالی که مهم است که خود را در مورد پتانسیل خود برای تداخلات دارویی آموزش دهید، اما بدانید که این اطلاعات همه چیزهایی را که باید بدانید به شما نمیگوید. فقط به این دلیل که در راهنما نوشته شده است، به این معنی نیست که این اتفاق قطعا خواهد افتاد.
ویژگیهای شخصی میتواند در وقوع تداخل دارویی و مضر بودن آن نقش داشته باشد. ویژگیهای مربوط به داروهای شما، از جمله دوز، فرمولاسیون و نحوه مصرف آنها نیز میتواند تفاوت ایجاد کند. عوامل زیر در تاریخچه پزشکی یک فرد بر تداخلات دارویی احتمالی تأثیر میگذارد:
ژنتیک
تغییرات در ترکیب ژنتیکی فردی میتواند باعث شود که یک دارو در بدن های مختلف متفاوت عمل کند. در نتیجه کد ژنتیکی خاص خود، برخی از افراد داروهای خاصی را سریعتر یا کندتر از دیگران پردازش میکنند. این ممکن است باعث کاهش یا افزایش سطح دارو بیش از حد انتظار شود. پزشک شما میداند که کدام داروها به آزمایش ژنتیکی نیاز دارند تا دوز مناسب را برای شما پیدا کند.
وزن
برخی از داروها با توجه به وزن فرد مصرف میشوند. تغییرات وزن میتواند بر دوز مورد نیاز فرد تأثیر بگذارد و همچنین خطر تداخلات دارویی را افزایش یا کاهش دهد. بنابراین اگر تغییر قابل توجهی در وزن خود دارید، ممکن است به دوز متفاوتی از برخی داروها نیاز داشته باشید.
سن
با افزایش سن، بدن ما به طرق مختلف تغییر میکند، که برخی از آنها ممکن است بر نحوه واکنش ما به داروها تأثیر بگذارد. کلیه ها، کبد و سیستم گردش خون ممکن است با افزایش سن کند شود. این میتواند تجزیه و حذف داروها از بدن را کاهش دهد.
جنسیت (مرد یا زن)
تفاوتهای بین جنسیتها، مانند آناتومی و هورمونها، میتواند در تداخلات دارویی نقش داشته باشد.
به عنوان مثال، دوز توصیه شده زولپیدم (Ambien) که به زنان داده میشود به نصف مقدار تجویز شده برای مردان کاهش یافت. این اتفاق پس از آن رخ داد که تحقیقات نشان داد تاثیر این دارو در زنان بیشتر است.
سبک زندگی (رژیم غذایی و ورزش)
برخی از رژیم های غذایی زمانی که با دارو ترکیب شوند می توانند مشکل ساز شوند.
به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که مصرف زیاد چربی میتواند پاسخ گشادکنندههای برونش را کاهش دهد که افراد مبتلا به آسم از آنها برای درمان علائم استفاده میکنند.
ورزش همچنین میتواند نحوه عملکرد داروها را تغییر دهد. به عنوان مثال، افرادی که از انسولین برای درمان دیابت استفاده می کنند، ممکن است در طول ورزش دچار هیپوگلیسمی (قند خون پایین) شوند. بنابراین ممکن است نیاز به تنظیم زمان غذا خوردن و مصرف انسولین برای جبران افت قند خون داشته باشند.
کشیدن سیگار نیز میتواند بر متابولیسم برخی داروها تأثیر بگذارد. اگر به شما توصیه می کند داروی جدیدی را شروع کنید، حتماً به پزشک خود بگویید که سیگار میکشید. اگر به ترک سیگار فکر میکنید، پزشک میتواند با شما همکاری کند تا یک برنامه شخصی برای ترک سیگار ارائه دهد.
تداخلات دارویی و داروهای بدون نسخه
برچسبهای داروهای بدون نسخه (OTC) حاوی اطلاعاتی در مورد مواد تشکیل دهنده، موارد استفاده، هشدارها و دستورالعملها هستند که خواندن و درک آن مهم است. این برچسب همچنین حاوی اطلاعات مهمی در مورد تداخلات احتمالی دارویی است. علاوه بر این، برچسب دارو ممکن است با شناخته شدن اطلاعات جدید تغییر کند. به همین دلیل است که خواندن برچسب در هر بار مصرف دارو بسیار مهم است.
برچسب های دارویی OTC شامل اطلاعات زیر است:
- ماده فعال و هدف: فهرستی از ترکیبات موجود در دارو که اهداف درمانی دارند. بخش “هدف” نشان میدهد که هر یک از مواد تشکیل دهنده چه کاری انجام می دهند (به عنوان مثال، ضد احتقان بینی، آنتی هیستامین، مسکن، کاهش دهنده تب).
- موارد استفاده: شرح کوتاهی از علائم یا شرایطی که دارو برای درمان در این بخش قرار دارد.
- هشدارها: بخشی که اطلاعات مهمی در مورد استفاده ایمن از دارو ارائه میدهد. زمان قطع یا عدم مصرف دارو و زمان مشورت با پزشک در مورد مصرف آن را بیان می کند. عوارض جانبی و تداخل بالقوه نیز در اینجا ذکر شده است.
- دستورالعمل: دستورالعملهایی برای مقدار و تعداد دفعات مصرف دارو در این بخش وجود دارد. اگر دستورالعمل خاصی برای نحوه مصرف دارو وجود داشته باشد، در اینجا ذکر خواهد شد.
- اطلاعات دیگر: این بخش اغلب اطلاعاتی در مورد نحوه نگهداری صحیح دارو دارد. همچنین ممکن است اطلاعات بیشتری در مورد برخی از مواد تشکیل دهنده دارو مانند مقدار کلسیم، پتاسیم یا سدیم ارائه دهد. این جزئیات میتواند برای افراد مبتلا به آلرژی یا محدودیتهای غذایی مهم باشد.
- تاریخ انقضا: تاریخی که سازنده تا آن زمان ایمنی و اثربخشی دارو را تضمین میکند.
- مواد غیر فعال: فهرستی از مواد تشکیل دهنده دارو که هدف درمانی ندارند، مانند رنگها و طعم دهندهها در این قسمت قرار دارد.
چگونه یک فرد میتواند از تداخلات دارویی اجتناب کند؟
برای جلوگیری از تداخل دارویی میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- در مورد تمام داروهایی که مصرف میکنید یا قصد مصرف آنها را دارید به پزشک خود بگویید. همچنین در مورد ویتامینها، مکملهای غذایی و محصولات گیاهی که مصرف میکنید به پزشک خود اطلاع دهید.
- در مورد سایر شرایطی که ممکن است داشته باشید، مانند فشار خون بالا یا دیابت، به پزشک خود بگویید.
- قبل از مصرف دارو، سوالات زیر را از پزشک یا داروساز خود بپرسید:
دارو برای چه مواردی استفاده میشود؟
چگونه باید دارو را مصرف کنم؟
آیا در حین مصرف دارو از مصرف داروها یا غذاها یا نوشیدنی های خاص خودداری کنم؟
می توانم این دارو را با سایر داروهایی که مصرف می کنم با خیال راحت مصرف کنم؟
چه تداخل دارویی احتمالی وجود دارد که باید در مورد آن بدانم؟
علائم آن تداخل دارویی چیست؟
در صورت بروز تداخل دارویی چه باید کرد؟
داروها را طبق دستورالعمل پزشک خود مصرف کنید. همیشه اطلاعات و دستورالعمل های همراه دارو را بخوانید.
اطلاعاتی در مورد مصرف داروها
مدت زمان باقی ماندن دارو در بدن شما
عوامل زیادی بر سرعت جذب و پردازش داروها توسط بدن تأثیر میگذارد. دوز مناسب برای هر فرد ممکن است به این عوامل بستگی داشته باشد و ممکن است بیشتر یا کمتر از دوز معمولی باشد. این دلیل دیگری است که چرا پزشک شما باید قبل از تجویز یک داروی جدید، تمام داروهای مصرفی شما را بداند.
مدت زمان مصرف دارو
بدن ممکن است نسبت به برخی داروها تحمل کند، یا خود داروها ممکن است به بدن در پردازش سریعتر آنها در طول زمان کمک کنند. بنابراین اگر برای مدت طولانی مصرف شوند، ممکن است نیاز باشد دوزها مجددا تنظیم شوند. دو نمونه داروهای ضد درد و داروهای ضد تشنج هستند.
دوز
اصطلاح “دوز” مقدار دارویی است که برای مصرف، تجویز میشود. برای دو نفر که دقیقاً یک دارو مصرف می کنند ممکن است دوزهای متفاوتی تجویز شود. محاسبه دوز مناسب نیاز به دقت دارد، بنابراین نباید بدون مشورت با پزشک، میزان مصرف دارویی را تغییر دهید.