بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان با نوعی زوال عقل زندگی می‌کنند. شایع‌ترین نوع زوال عقل، بیماری آلزایمر (AD) است. کارشناسان معتقدند این بیماری ۵۰ تا ۷۵ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. در یک جمعیت مسن، انتظار می‌رود موارد آلزایمر افزایش یابد.
AD یک بیماری پیچیده است اما باید به این نکته توجه کرد که بخشی طبیعی از روند پیری نیست. این بیماری باعث تغییرات پیچیده مغزی می‌شود که می‌تواند منجر به ضعف حافظه و زوال شناختی شود.
در این نوشتار در مورد علائم، نحوه تشخیص و عواملی که می‌تواند فردی را در معرض خطر ابتلا به آن قرار دهد آشنا خواهیم شد. ضمن آن که به درمان‌ها و حمایت‌هایی که در حال حاضر برای این بیماری در دسترس است نگاهی خواهیم داشت.
بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر، یک بیماری پیشرونده است که با از دست دادن حافظه خفیف شروع می‌شود و احتمالاً منجر به از دست دادن توانایی انجام مکالمه و واکنش به محیط می‌شود. این بیماری بخش‌هایی از مغز را درگیر می‌کند که فکر، حافظه و زبان را کنترل می‌کنند. آلزایمر می‌تواند به طور جدی بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد.
آلزایمر چگونه بر مغز تأثیر می‌گذارد؟
دانشمندان همچنان به کشف تغییرات پیچیده مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر ادامه می‌دهند. تغییرات در مغز ممکن است یک دهه یا بیشتر قبل از ظاهر شدن علائم شروع شود. در این مرحله بسیار اولیه از آلزایمر، تغییرات سمی در مغز رخ می‌دهد؛ از جمله تجمع غیرطبیعی پروتئین‌هایی که پلاک‌های آمیلوئید و تاو را تشکیل می‌دهند. نورون‌هایی که قبلا سالم بودند از کار می‌افتند، ارتباط خود را با سایر نورون‌ها از دست می‌دهند و می‌میرند. تصور می‌شود بسیاری از تغییرات پیچیده مغزی دیگر نیز در آلزایمر نقش دارند.
به نظر می‌رسد که آسیب در ابتدا در هیپوکامپ و قشر آنتورینال رخ می‌دهد. اینها بخش‌هایی از مغز هستند که در شکل گیری خاطرات ضروری هستند. با مرگ تعداد بیشتری از سلول‌های عصبی، بخش‌های دیگری از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرند و شروع به کوچک شدن می‌کنند. در مرحله آخر آلزایمر، آسیب گسترده است و بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک خواهد شد.
مراحل بیماری آلزایمر
این بیماری دارای مراحل زیر است و به تدریج پیشرفت می کند:
- آلزایمر خفیف
- بیماری آلزایمر متوسط
- آلزایمر شدید
علائم آلزایمر چیست؟
از دست دادن حافظه علامت اصلی بیماری آلزایمر است. علائم اولیه شامل مشکل در یادآوری رویدادها یا مکالمات اخیر است. با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه بدتر و علائم دیگری ایجاد می‌شود. در ابتدا، فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است از مشکل در به خاطر سپردن چیزها و سازماندهی افکار آگاه باشد. یکی از اعضای خانواده یا دوست ممکن است بیشتر متوجه تشدید علائم شود.
تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به مشکلات فزاینده در موارد زیر می‌شود:
حافظه
همه افراد گاه به گاه دچار نقص‌های حافظه می‌شوند، اما نقص حافظه مرتبط با بیماری آلزایمر ادامه می‌یابد و به تدریج بدتر می‌شود. همچنین بر توانایی عملکرد در محل کار یا خانه تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است:
- جملات و سوالات را بارها و بارها تکرار کنند.
- مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش کنند و بعداً آنها را به خاطر نیاورند.
- به طور معمول وسایل را نادرست قرار دهند. اغلب آنها را در مکان‌های غیر منطقی قرار خواهند داد.
- در مکان‌های آشنا گم شوند.
- نهایتا نام اعضای خانواده و اشیاء روزمره را فراموش کنند.
- در یافتن کلمات مناسب برای شناسایی اشیا، بیان افکار یا شرکت در مکالمات مشکل دارند.
تفکر و استدلال
بیماری آلزایمر باعث ایجاد مشکل در تمرکز و تفکر به خصوص در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می‌شود.
انجام چندوظیفه در این افراد به ویژه دشوار است و ممکن است مدیریت امور مالی، موجودی دسته چک و پرداخت قبوض به موقع دشوار باشد. در نهایت، یک فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است نتواند اعداد را تشخیص دهد.
قضاوت و تصمیم گیری
آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم‌گیری و قضاوت منطقی در موقعیت‌های روزمره می‌شود. برای مثال، ممکن است فردی در تعاملات اجتماعی انتخاب‌های ضعیف یا نامشخصی داشته باشد یا لباس‌های نامناسب برای آب و هوا بپوشد. ممکن است پاسخ موثر به مشکلات روزمره، مانند سوختن غذا در اجاق گاز یا موقعیت‌های رانندگی غیرمنتظره، دشوارتر باشد.
برنامه ریزی و انجام کارهای آشنا
فعالیت‌های معمولی که نیاز به مراحل متوالی دارند، مانند برنامه‌ریزی و پختن یک غذا یا انجام یک بازی مورد علاقه، با پیشرفت بیماری، تبدیل به یک مبارزه می‌شوند. در نهایت، افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته، اغلب فراموش می‌کنند که چگونه کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن و حمام کردن را انجام دهند.
تغییرات در شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می‌دهد می‌تواند بر خلق و خو و رفتارها نیز تأثیر بگذارد. مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افسردگی
- بی‌تفاوتی
- کناره‌گیری اجتماعی
- نوسانات خلقی
- بی اعتمادی به دیگران
- تحریک‌پذیری و پرخاشگری
- تغییر در عادات خواب
- سرگردانی
- از دست دادن مهارها
- هذیان گویی
مهارت های محفوظ
بسیاری از مهارت‌های مهم برای دوره های طولانی تری حفظ می‌شوند، حتی اگر علائم بدتر شوند. مهارت‌های محفوظ ممکن است شامل خواندن یا گوش دادن به کتاب، گفتن داستان و یادآوری خاطرات، آواز خواندن، گوش دادن به موسیقی، رقصیدن، کشیدن نقاشی، یا انجام کاردستی باشد.
این مهارت‌ها ممکن است برای مدت طولانی‌تری حفظ شوند، زیرا توسط بخش‌هایی از مغز که بعداً در طول بیماری تحت تأثیر قرار می‌گیرند، کنترل می‌شوند.
عوامل خطر بیماری آلزایمر
سن:
افزایش سن بزرگترین عامل خطر برای بیماری آلزایمر است. آلزایمر بخشی از پیری طبیعی نیست، اما با افزایش سن، احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر افزایش می‌یابد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک:
اگر یکی از بستگان درجه یک فرد به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلا به آلزایمر تا حدودی بیشتر است. بیشتر مکانیسم‌های ژنتیکی آلزایمر در میان خانواده‌ها تا حد زیادی نامشخص است و عوامل ژنتیکی احتمالاً پیچیده هستند.
سندرم داون:
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند. این احتمالاً به داشتن سه نسخه از کروموزوم ۲۱ و متعاقباً سه نسخه از ژن پروتئینی که منجر به ایجاد بتا آمیلوئید مربوط می‌شود. علائم و نشانه های آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر از جمعیت عمومی ظاهر می‌شود.
جنسیت:
به نظر می‌رسد تفاوت کمی در خطر بین مردان و زنان وجود دارد، اما، به طور کلی، زنان بیشتری به این بیماری مبتلا هستند، زیرا آنها معمولا طولانی‌تر از مردان عمر می‌کنند.
اختلال شناختی خفیف:
اختلال شناختی خفیف (MCI) کاهش در حافظه یا سایر مهارت های تفکر است که بیشتر از حد طبیعی برای سن فرد است، اما این کاهش مانع از عملکرد فرد در محیط های اجتماعی یا کاری نمی‌شود. افرادی که دارای MCI هستند در معرض خطر قابل توجهی برای ابتلا به زوال عقل هستند.
ضربه به سر:
افرادی که ضربه شدید سر را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. چندین مطالعه بزرگ نشان داد که در افراد ۵۰ ساله یا بالاتر که آسیب مغزی تروماتیک (TBI) داشتند، خطر ابتلا به زوال عقل و بیماری آلزایمر افزایش می‌یابد. این خطر در افراد مبتلا به TBI شدیدتر و چندگانه افزایش می یابد.
آلودگی هوا:
مطالعات بر روی حیوانات نشان می‌دهد که ذرات آلودگی هوا می‌توانند انحطاط سیستم عصبی را تسریع کنند. مطالعات انسانی نیز نشان داده‌اند که در معرض آلودگی هوا قرار گرفتن، به ویژه از اگزوز ترافیک و سوزاندن چوب، با خطر بیشتر زوال عقل مرتبط است.
مصرف بیش از حد الکل:
مدتهاست که مقادیر زیاد الکل باعث تغییرات مغزی می‌شود. چندین مطالعه و بررسی بزرگ نشان داد که اختلالات مصرف الکل با افزایش خطر زوال عقل، به ویژه زوال عقل زودرس مرتبط است.
الگوهای خواب ضعیف:
تحقیقات نشان می‌دهد که الگوهای خواب نامناسب، مانند مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب، با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
سبک زندگی و سلامت قلب:
تحقیقات نشان می‌دهد که همان عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی نیز ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهد. این موارد شامل عدم ورزش، چاقی، سیگار، فشار خون بالا، کلسترول بالا،دیابت نوع ۲، هستند.
همه این عوامل قابل تغییر هستند. بنابراین، تغییر عادات سبک زندگی می‌تواند تا حدودی خطر شما را تغییر دهد
یادگیری مادام العمر و مشارکت اجتماعی:
مطالعات ارتباطی بین مشارکت مادام‌العمر در فعالیت‌های محرک ذهنی و اجتماعی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر پیدا کرده‌اند. سطح تحصیلات پایین به نظر می‌رسد یک عامل خطر برای بیماری آلزایمر باشد.
روش های پیشگیری از بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر یک بیماری قابل پیشگیری نیست. با این حال، تعدادی از عوامل خطر سبک زندگی برای آلزایمر را می‌توان اصلاح کرد. شواهد نشان می‌دهد که تغییر در رژیم غذایی، ورزش و عادات، ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر اختلالاتی که باعث زوال عقل می‌شوند را کاهش دهد. انتخاب های سبک زندگی سالم برای قلب که ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد، شامل موارد زیر است:
- به طور منظم ورزش کنید.
- رژیم غذایی حاوی محصولات تازه، روغن های سالم و غذاهای کم چربی اشباع مانند رژیم مدیترانه‌ای داشته باشید.
- پیروی از دستورالعمل‌های درمانی برای مدیریت فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا نیز موثر است.
- اگر سیگار می‌کشید، از پزشک خود برای ترک سیگار کمک بخواهید.
مطالعات نشان داده‌اند که حفظ مهارت‌های تفکر در مراحل بعدی زندگی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط هستند. بنابراین با شرکت در رویدادهای اجتماعی، خواندن، رقصیدن، بازی‌های رومیزی، خلق هنر، نواختن ساز و سایر فعالیت‌هایی که نیاز به مشارکت ذهنی و اجتماعی دارند، می‌توانید ریسک ابتلا به این بیماری را کاهش دهید.
قهوه ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد
یک مطالعه جدید در استرالیا شواهدی را نشان می‌دهد که نشان می‌دهد بین میزان قهوه مصرفی مردم و میزان زوال شناختی آنها ارتباط وجود دارد. این مطالعه اخیراً در مجله Frontiers in Aging Neuroscience منتشر شده است.
تحقیقات قبلی مبنی بر این بود که قهوه ممکن است بروز اختلالات شناختی را کاهش دهد. نویسندگان این مطالعه جدید قصد داشتند این موضوع را بیشتر بررسی کنند.
دکتر سامانتا گاردنر، نویسنده اصلی مقاله، می‌گوید که اگر تحقیقات بیشتر این ارتباط را تأیید کند، مصرف قهوه می‌تواند روزی به عنوان یک عامل سبک زندگی با هدف به تاخیر انداختن شروع آلزایمر توصیه شود.
تشخیص بیماری آلزایمر
بخش مهمی از تشخیص بیماری آلزایمر شامل توانایی توضیح علائم و همچنین دیدگاه یکی از اعضای نزدیک خانواده یا دوستان در مورد علائم و تأثیر آنها بر زندگی روزمره است. علاوه بر این، تشخیص بیماری آلزایمر بر اساس آزمایشاتی است که پزشک برای ارزیابی مهارت‌های حافظه و تفکر انجام می‌دهد.
آزمایش‌ها و تصویربرداری می‌توانند سایر علل بالقوه را رد کنند یا به پزشک کمک کنند بیماری ایجادکننده علائم زوال عقل را بهتر شناسایی کند.
درمان آلزایمر چیست؟
داروها:
داروهای فعلی آلزایمر می‌توانند برای مدتی به علائم حافظه و سایر تغییرات شناختی کمک کنند. دو نوع دارو در حال حاضر برای درمان علائم شناختی استفاده می‌شود:
- مهارکننده های کولین استراز: این داروها با حفظ یک پیام رسان شیمیایی که در اثر بیماری آلزایمر در مغز تحلیل می رود، سطح ارتباط سلول به سلول را افزایش می‌دهند. اینها معمولاً اولین داروهایی هستند که آزمایش می‌شوند و بیشتر افراد بهبودی جزئی در علائم مشاهده می‌کنند.
- ممانتین (نامندا): این دارو در شبکه ارتباطی سلول‌های مغز دیگری کار می‌کند و پیشرفت علائم بیماری آلزایمر متوسط تا شدید را کند می‌کند. گاهی اوقات از آن در ترکیب با یک مهار کننده کولین استراز استفاده می‌شود.
در ژوئن ۲۰۲۱، سازمان غذا و دارو (FDA) آدوکانوماب را برای درمان برخی از موارد بیماری آلزایمر تایید کرد. این اولین دارویی است که سازمان غذا و دارو ایالات متحده تایید کرد. آدوکانوماب پلاک‌های آمیلوئید در مغز را هدف قرار می‌دهد و آنها را حذف می‌کند. بنابراین علت اصلی آلزایمر را درمان می‌کند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این دارو را به شرطی تایید کرد که مطالعات بیشتری برای تایید فواید این دارو انجام شود. متخصصان همچنین باید شناسایی کنند که کدام بیماران ممکن است از این دارو سود ببرند.
ایجاد یک محیط امن و حمایتی
تطبیق وضعیت زندگی با نیازهای فرد مبتلا به بیماری آلزایمر، بخش مهمی از هر برنامه درمانی است. برای افراد مبتلا به AD، ایجاد و تقویت عادات روتین و به حداقل رساندن کارهایی که نیاز به حافظه دارند، می‌تواند زندگی را بسیار آسان‌تر کند.
شما می توانید این مراحل را برای حمایت از بیماران مبتلا به این بیماری انجام دهید:
همیشه کلید، کیف پول، تلفن همراه و سایر اشیاء قیمتی را در یک مکان در خانه نگه دارید تا گم نشوند.
داروها را در مکانی امن نگهداری کنید. از یک چک لیست روزانه برای پیگیری دوزها استفاده کنید.
ترتیبی دهید که امور مالی با پرداخت خودکار و واریز خودکار باشد.
از فرد مبتلا به آلزایمر بخواهید یک تلفن همراه با قابلیت مکان یابی همراه داشته باشد تا مراقب بتواند موقعیت آن را ردیابی کند. شماره تلفن های مهم را در تلفن برنامه ریزی کنید.
سنسورهای هشدار را روی درها و پنجره ها نصب کنید.
اطمینان حاصل کنید که قرارهای منظم تا حد امکان در همان روز و در همان زمان باشد.
از یک تقویم یا تخته سفید در خانه برای پیگیری برنامه های روزانه استفاده کنید. عادت بررسی مواردی که تکمیل کرده‌اید را در خود ایجاد کنید.
اثاثیه اضافی، درهم و برهمی را بردارید و فرش ها را بیندازید.
نرده های محکم را روی راه پله ها و حمام ها نصب کنید.
اطمینان حاصل کنید که کفش‌ها و دمپایی‌ها راحت هستند و کشش خوبی دارند.
تعداد آینه ها را کم کنید. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است تصاویر موجود در آینه‌ها را گیج کننده یا ترسناک ببینند.
اطمینان حاصل کنید که فرد مبتلا به آلزایمر کارت شناسایی به همراه داشته باشد یا از دستبند هشدار پزشکی استفاده کند.
عکس‌ها و سایر اشیاء معنی دار را در اطراف خانه نگه دارید.
طب جایگزین
داروهای گیاهی مختلف، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌ها به‌طور گسترده به عنوان داروهایی که ممکن است از سلامت شناختی حمایت کنند یا آلزایمر را پیشگیری یا به تأخیر بیندازند، تبلیغ می‌شوند. کارآزمایی‌های بالینی نتایج متفاوتی را با شواهد کمی برای حمایت از آنها به عنوان درمان‌های مؤثر تولید کرده‌اند.
برخی از درمان هایی که اخیرا مورد مطالعه قرار گرفته‌اند عبارتند از:
ویتامین E: اگرچه ویتامین E از آلزایمر جلوگیری نمی‌کند، مصرف ۲۰۰۰ واحد بین المللی روزانه ممکن است به تاخیر در پیشرفت بیماری در افرادی که قبلاً بیماری خفیف تا متوسط دارند کمک کند.
اسیدهای چرب امگا ۳: اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی یا مکمل ها ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد، اما مطالعات بالینی هیچ فایده‌ای برای درمان علائم بیماری آلزایمر نشان نداده است.
کورکومین: این گیاه از زردچوبه می آید و دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است که ممکن است بر فرآیندهای شیمیایی در مغز تأثیر بگذارد. تاکنون، آزمایشات بالینی هیچ فایده‌ای برای درمان بیماری آلزایمر پیدا نکرده است.
جینکوبیلوبا :یک عصاره گیاهی است که دارای خواص دارویی متعددی است. یک مطالعه بزرگ که توسط مؤسسه ملی بهداشت انجام شد هیچ تأثیری در پیشگیری یا به تاخیر انداختن بیماری آلزایمر نشان نداد.
ملاتونین: این مکمل، هورمونی است که خواب را تنظیم می‌کند. در حال بررسی است تا مشخص شود که آیا مزایایی برای مدیریت خواب در افراد مبتلا به زوال عقل دارد یا خیر. اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ملاتونین ممکن است خلق و خوی را در برخی از افراد مبتلا به زوال عقل بدتر کند. تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
انتخاب سبک زندگی درست، سلامت کلی را ارتقا می‌دهد و ممکن است در حفظ سلامت شناختی و تقویت حافظه نیز نقش داشته باشد.
ورزش
ورزش منظم بخش مهمی از برنامه درمانی است. فعالیت هایی مانند پیاده روی روزانه می‌تواند به بهبود خلق و خو و حفظ سلامت مفاصل، ماهیچه ها و قلب کمک کند. ورزش همچنین می‌تواند خواب آرام را تقویت کند و از یبوست جلوگیری کند.
افراد مبتلا به آلزایمر که دچار مشکل در راه رفتن می‌شوند ممکن است همچنان بتوانند از دوچرخه ثابت استفاده کنند، با نوارهای الاستیک کشش دهند یا در تمرینات روی صندلی شرکت کنند.
تغذیه
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است غذا خوردن را فراموش کنند، علاقه خود را به تهیه وعده‌های غذایی از دست بدهند یا ترکیب سالمی از غذاها را نخورند. آنها همچنین ممکن است نوشیدن کافی را فراموش کنند که منجر به کم آبی بدن و یبوست شود. به آنها در تهیه غذاهای سالم آما با شیوه مصرف راحت‌تر کمک کنید.
مشارکت و فعالیت های اجتماعی
تعاملات و فعالیت‌های اجتماعی می‌توانند از توانایی‌ها و مهارت‌هایی حمایت کنند که حفظ می‌شوند. انجام کارهای معنادار و لذت بخش برای سلامت کلی فرد مبتلا به بیماری آلزایمر مهم است. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گوش دادن به موسیقی یا رقصیدن
- خواندن یا گوش دادن به کتاب
- باغبانی یا صنایع دستی
- رویدادهای اجتماعی در مراکز مراقبت از سالمندان یا حافظه
- فعالیت‌های برنامه ریزی شده با کودکان
